Deniz BAŞLI / ARDAHAN, (DHA)- ARDAHAN Üniversitesi’nde Personel Şube Müdürü olarak görev yapan Nurettin Büyükbaş, 1915 yılında Ermeniler tarafından Müslümanların diri diri yakılarak katledildiği Yanık Cami’nin belgeselini hazırladı.
Tarihte 93 Harbi olarak da bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında Ardahan’a giren Rus ordusu ve beraberlerindeki Ermeni birlikleri tarafından yağmalanarak harap edilen camide, 1915 tarihinde ise Ermeni çeteciler tarafından toplanan 300 kadar Müslüman Türk’ün diri diri yakıldığını söyleyen Nurettin Büyükbaş, o yılları belgesel hazırlayarak anlattı. Görevi dolayısıyla Ardahan’da yaşadığını söyleyen Büyükbaş, uzun süredir belgesel yapmak için üzerinde çalıştığı ‘Yanık Cami’ olayıyla ilgili birçok kişiyle röportaj yaptığını anlattı. Büyükbaş, olaya tanıklık eden fakat bugün hayatta olmayan Ardahanlı büyüklerin çocuklarından birçok defa dinlediği Yanık Cami olayını belgesele dönüştürmek için harekete geçti. Çalışmasını pandemi sürecinde kısıtlı imkanlarla yaptığını söyleyen Büyükbaş, ‘Yanık Cami’ belgeselinin Ardahan tarihinde bir ilk olduğunu vurguladı.
Ermenilerin soykırıma uğradıkları iddialarına karşı Türkleri nasıl katlettiklerinin bilinmesi gerektiğini belirten Büyükbaş, Yanık Cami olayının büyük bir vahşet olduğunu anlatarak Ermeniler tarafından bölgede benzer birçok katliamın yapıldığını aktardı. Rus himayesine giren Kars ve çevresinde Müslüman Türklere uygulanan soykırımı hatırlatan Büyükbaş, duyuru yapılacak bahanesiyle yüzlerce insanı camiye toplayıp, ateşe verilerek diri diri yakıldıklarını anlattı. Türklerin birçok kez katliama uğradığının altını çizen Büyükbaş, “Asıl katliamı kimlerin yaptığı gün gibi ortada. Asıl mağdur ve soykırıma uğrayan Türklerdir” diye konuştu.
YANIK CAMİ’DE NELER OLDU
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda, Kafkaslarda kanlı muharebeler oldu. Kars, o dönemde 20 bin nüfuslu ve 25 camili bir kale şehri konumundaydı. Müşiri Gazi Ahmet Muhtar Paşa sayıca üstün Rus kuvvetlerini 3 meydan muharebesinde de mağlup etmişti. Ancak Paşa, Osmanlı kazansa da ordunun zayiat vermesinden korkuyordu. Bunun da bütün doğu bölgesinde Rusları durduracak bir güçten mahrum kalacağını biliyordu. Bu nedenle Ruslarla dördüncü bir savaşa girmek istemedi. Orduyu Erzurum’a çekmesiyle birlikte Kars ve çevresi Ruslar tarafından 18 Kasım 1877’de işgal edildi. Bu işgalle birlikte Kars, tam 40 yıl Rusların egemenliğinde kaldı. Birçok yerde o bölgede çoğunlukta olan Ermenilerle işbirliği yaparak işgalle birlikte üç ay boyunca bütün cami, türbe ve tarihi eseri imha ettiler. Müslüman halka katliamlar yaptılar. Bu katliamlardan biri de Ardahan’da gerçekleşti. Rus ve Ermeni birlikleri yaklaşık 300-370 kişiyi camide toplayıp kapıları kapattılar. Kolay tutuşsun diye caminin dört bir yanına ot balyaları yerleştirerek ateşe verdiler. Yüzlerce Türk diri diri yanarak yaşamını yitirdi.
FOTOĞRAFLI
